Biskupizna [PL]

Biskupizna to mikroregion etnograficzny położony w południowo-zachodniej Wielkopolsce. Składa się nań dwanaście wsi wokół miasteczka Krobia, które od XIII wieku, aż do rozbiorów stanowiły własność biskupów poznańskich. Mniejsze obciążenia pańszczyźniane, a potem stosunkowo szybkie i korzystnie dla chłopów przeprowadzone uwłaszczenie zaowocowały dostatniejszym życiem Biskupian oraz wykształceniem się u nich poczucia odrębności, a nawet elitarności.W ciągu kilku wieków Biskupianie dorobili się własnej gwary i kuchni, bawili się i świętowali przy swojej dudziarskiej muzyce tańcząc wiwaty, równe i przodki. Najbardziej charakterystycznym elementem miejscowej kultury stał się strój. Mężczyźni wkładali wysokie buty, czarne kapelusze i marynarki w kolorze biskupich ornatów, kobiety – fantazyjne czepce, krochmalone kryzy, bogato wyszywane fartuchy, kilka warstw spódnic i korale.

Czas zaborów był dla Biskupian okresem walki z germanizacją. Wtedy umocniło się w nich przywiązanie do lokalnej tradycji, patriotyzm, a także przysłowiowa wręcz pracowitość i gospodarność. Okres II Rzeczypospolitej wiąże się z początkiem działalności popularyzującej kulturę ludową Biskupizny. W 1932 roku utworzone zostało Koło Regionalne w Domachowie, a przy nim Biskupiański Zespół Folklorystyczny “in crudo” z inicjatywy Jana Bzdęgi. Zespół działał do wybuchu II wojny światowej i został reaktywowany dopiero w roku 1972.

Dziś lokalne tradycje podtrzymuje i pielęgnuje przede wszystkim młode pokolenie 20-30 letnich Biskupian i Biskupianek wspieranych przez najstarszych członków Biskupiańskiego Zespołu Folklorystycznego z Domachowa i okolic – Franciszka Jesiaka i Annę Chudą.

W ostatnich latach znacząco wzrosło zainteresowanie tradycjami muzycznymi Biskupizny oraz jej ogólnopolska rozpoznawalność. Do tej zmiany przyczyniła się między innymi współpraca Biskupian z warszawskim stowarzyszeniem „Dom Tańca”, zajmującym się popularyzacją i upowszechnianiem muzycznych tradycji polskiej wsi. Stowarzyszenie od 2013 roku organizuje w Starej Krobi letnią szkołę tradycji, która poświęcona jest bogatemu dziedzictwu kulturowemu regionu – Tabor Wielkopolski. W ramach tego tygodniowego wydarzenia odbywają się różnego rodzaju warsztaty obejmujące praktycznie wszystkie dziedziny lokalnej kultury tradycyjnej (od tańców i śpiewów po kulinaria i stolarstwo) oraz codzienne zabawy taneczne przy muzyce na żywo. Głównym celem Taboru jest przekazanie w interesujący, nowatorski i bezpośredni sposób niematerialnego dziedzictwa kulturowego Wielkopolski młodszym pokoleniom. Oprócz Taboru czy Festiwalu Tradycji i Folkloru na Biskupiźnie odbywają się też potańcówki przy muzyce tradycyjnej, a wśród nich cykliczne z okazji „Katarzynek” czy „Podkoziołka”, których tradycja sięga w Domachowie setek lat. Z roku na rok wydarzenia te cieszą się coraz większym zainteresowaniem mieszkańców Biskupizny, jednocześnie inspirując kolejne osoby do podobnych działań we własnych regionach.

Biskupizna [ENG]

Biskupizna is an ethnographic microregion located in south-western Greater Poland. It is comprised of 12 villages surrounding the town of Krobia. From the 13th century up until the partitions of Poland (late 18th century) these terrains were owned by the Bishops of Poznań. As the local serfs were compelled to cultivate less land for the landlords than in other regions and later on were enfranchised relatively fast and favourably, the inhabitants of Biskupizna considered themselves a separate group, or even an elite.

Over the course of a few centuries, the Biskupizna people produced their own subdialect and cuisine. They feasted and danced wiwat, równy, and przodek to their bagpipe music. Garments became the most characteristic elements of the local culture. Men wore high boots, black hats, and jackets in the colour of bishops' chasubles. The women clothed in fanciful mobcaps, ruffs stiffened with starch, opulently embroided aprons, several layers of skirts, and bead necklaces.

During the partition era (from late 18th century to 1918), the Biskupizna people fought Germanisation. Consequently, they grew even more patriotic, attached to their local tradition, hard-working, and economical. In the times of Second Polish Republic (1918-1939) attempts to promote the folk culture of Biskupizna began. In 1932 Koło Regionalne in Domachów was established. The institution housed the Biskupiański Zespół Folklorystyczny 'in crudo' – a folk music band created thanks to Jan Bzdęga's efforts. The band opearated until the outbreak of World War II and was reactived only in 1972.

Today, the local traditions are continued and guarded by the young geration of twenty- and thirty-year-olds supported by the eldest members of the Biskupiański Zespół Folklorystyczny from Domachowo – Franciszek Jesiak and Anna Chuda. In the recent years, the interest in the musical traditions of Biskupizna and the country-wide recognition of the region have been on the rise. This change can be partly attributed to the co-operation between the inhabitants of Biskupizna and the Warsaw-based association 'Dom Tańca' that popularises and publicises the musical traditions of Polish countryside. Since 2013, the association has been organising Tabor Wielkopolski – a summer school devoted to the rich cultural heritage of the region. The week-long event held in Stara Krobia includes workshops on nearly all aspects of local traditional culture (from dancing and singing to cooking and woodwork) and daily dances to live music. The main objective of the Tabor is to pass on the intangible cultural heritage of Greater Poland to younger generations, as innovatively and directly as possible. Alongside Tabor Wielkopolski and Festiwal Tradycji i Folkloru, dances to traditional music are organised in the region, including the cyclical festivities celebrating 'Katarzynki' (a holiday traditionally observed by young bachelors who spent it doing magic to attract love) and 'Podkoziołek' (the last day of the carnival) whose tradition in Domachów dates back hundreds of years. Each year the events become increasingly popular among the inhabitans of Biskupizna and inspire other people to organise similar gatherings in their own communities.